ÇED Raporu

DETAM Uzman kadrosu ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan almış olduğu "205 numaralı ÇED Yeterlilik Belgesi" ile Proje Tanıtım Dosyası ve/veya Çevresel Etki Değerlendirme Raporu, Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırma Planlarını, Kum-çakıl Ocaklarına Çevre Yönetim Planı, İnert Maden Atık Raporları ve 'ÇED Olumlu' kararını aldıktan sonra yatırımın başlangıç ve inşaat dönemine ilişkin İzleme Raporlarını hazırlamada ve süreç yönetiminde yetkilidir

ÇED Raporu Hazırlanması
Proje Tanıtım Dosyası Hazırlanması
ÇED İzleme ve Kontrol Hizmetleri
ÇED Kapsam Dışı Başvuruları ve Takibi
Sulak Alan İzinleri
Çevre Yönetim Planı Hazırlanması
Doğaya Yeniden Kazandırma Planı Hazırlanması
Ek-VI Arama Faaliyeti Eleme-Kontrol Formlarının Hazırlanması

ÇED (ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ) RAPORUNUN HAZIRLANMASI

ÇED Nedir?

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), belirli bir proje veya gelişmenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar verme süreci değildir; karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve değerlendirilmesidir.

ÇED'in amacı; ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın, çevre değerlerini ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır.

ÇED'in temel görevi, projelerle ve gelişmelerle ilgili karar vericilerin daha bütünsel, yani karara etkiyecek birden fazla faktörü göz önüne alır bir şekilde daha sağlıklı karar vermelerini sağlamak için, onlara projelerden kaynaklanabilecek çevresel etkileri net bir şekilde göstermektir.

ÇED SÜRECİ

ÇED Yönetmeliği;

-Ek-1 Listesinde yer alan faaliyetlerin, ÇED RAPORU hazırlatarak ÇED OLUMLU Belgesi,

-Ek-2 Listesinde yer alan faaliyetlerin ise, Proje Tanıtım Dosyası hazırlatarak ÇED

GEREKLİ DEĞİLDİR Belgesi, alma zorunluluğu bulunmaktadır.

Söz konusu ÇED Raporu ve Proje Tanıtım Dosyalarının; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan Yeterlik Belgesi almış kuruluşlara hazırlattırılması gerekmektedir.

Firmamız; ÇED Yönetmeliği kapsamında yer alan ve kurulması planlanan tesisin Yönetmelikte yer aldığı listeyi dikkate alarak;

EK-1 Listesinde Yer Alan Faaliyetler İçin Uygulanacak Aşamalar:

1. ÇED Başvuru Dosyasının Hazırlanması ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulması,
2. Halkın Katılımı Toplantısı organizasyonunun yapılması ve Toplantının gerçekleştirilmesi,
3. Format Belirleme Toplantısına katılım sağlanarak, proje hakkında detay bilginin verilmesi ve formatın alınması,
4. Alınan format çerçevesinde ÇED Raporu hazırlayarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulması,
5. Raporun değerlendirilmesinin yapılacağı, İnceleme Değerlendirme Kurulu Toplantısına katılımın sağlanması,
6. ÇED Olumlu Belgesinin alınması

EK-2 Listesinde Yer Alan Faaliyetler İçin Uygulanacak Aşamalar:

1. Proje Tanıtım Dosyasının hazırlanması ve ilgili İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'ne sunulması,
2. ÇED Komisyon üyelerinin, faaliyet yerindeki keşif çalışmalarına iştirak edilmesi,
3. Komisyon üyeleri tarafından istenebilecek ek bilgi, belge ve ölçümlerin hazırlanarak İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü' ne sunulması,
4. ÇED Gerekli Değildir belgesinin alınması süreçlerini takip etmektedir.

ÇED Yönetmeliği'ne Tabi Olduğu Halde Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyen Faaliyet Sahipleri Ne Gibi Yaptırımlarla Karşılaşabilir?

2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 10. Maddesinde;
Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.

Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.

Yine aynı kanunun 20. maddesi (e) bendinde;
"Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür." hükümleri yer almaktadır.

ÇED Yönetmeliği'ne tabi oldukları halde yükümlülüklerini yerine getirmeyen faaliyetler ilgili Valilikçe süre verilmeksizin durdurulur.

* ÇED İZLEME KONTROL HİZMETLERİNİN YAPILMASI

17 Aralık 2009 tarih ve 27436 sayılı Yeterlik Belgesi Tebliği'nin 9. Maddesinin (4.) bendi "ÇED Olumlu Kararı verilen projelerle ilgili proje sahibi, bu Tebliğ kapsamında yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlardan herhangi birine, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerinde belirtilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini, yatırımın işletmeye geçişine kadar proje sahasına gidilerek, yerinde izleme kontrolünü yaptırmakla yükümlüdür." hükmü yer almaktadır.

ÇED Yönetmeliği gereğince "ÇED Olumlu/ÇED Gerekli Değildir" kararı verilmiş projelerin başlangıç ve inşaat döneminde çevresel izleme yapılması yasal bir zorunluluktur. Bu çevresel izlemenin amacı, taahhüt edilen hususların yerine getirilip getirilmediği kontrol etmektir. Bu doğrultuda proje ile ilgili olarak Nihai karar aşamasında proje sahipleri ile İzleme Raporlarının hazırlanmasına dair sözleşme yapılması gerekmektedir. Faaliyet sahibi bu aşamada yeterlik belgesine sahip herhangi bir firma ile sözleşme yapma yetkisine sahiptir. İzleme-kontrol periyotları inceleme değerlendirme komisyonu toplantısında belirlenmekte olup hazırlanması gereken izleme-kontrol raporlarının sayısı buna göre değişiklik göstermektedir. Çevresel izleme-kontrol çalışmaları ÇED sürecinde Bakanlık tarafından belirlenen periyotlarda raporlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'ne sunulmaktadır.

ÇED İzleme-Kontrol hizmetleri verilirken yatırımın inşaata başlayana kadar olan bütün yasal süreç (imar planları, mülkiyet izinleri, yapı ruhsatları, teşvik vb.) izlenerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bilgi verilmektedir.

İnşaat aşamasında ise işletmeye geçilene kadar inceleme-değerlendirme komisyonunun belirlediği periyotlarda ÇED Raporunda verilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediği, mevzuatlara uygun olarak çalışılıp çalışılmadığı kontrol edilmektedir. Faaliyetler sırasında açığa çıkacak olan katı, sıvı, tehlikeli vb. atıkların mevzuat hükümleri doğrultusunda bertarafının sağlanıp sağlanmadığı tespit edilmekte ve gerekli önerilerde bulunulmaktadır. İnşaat aşamasında oluşabilecek kirleticilerin (emisyon, gürültü) Çevre Mevzuatında öngörülen limit değerlerin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığının kontrolü yapılmakta ve alınması gereken tedbirler hakkında bilgiler verilmektedir.

Çevresel izleme çalışmaları, gerek yüksek miktarlarda idari para cezalarına neden olan Çevre Mevzuatına uyulup uyulmadığının kontrolü ve gerekse atıklar, gürültü, emisyon vb. çevresel konularda olabilecek şikâyetlere çözüm niteliği taşıması açısından Yatırımcı için önemli bir savunma mekanizmasıdır.

DETAM ÇED Birimi, yatırımınızın başlangıç ve inşaat döneminde de sizinle birlikte çalışarak, Çevre Mevzuatı ve ÇED taahhütlerinize uyumlu faaliyet göstermenizi sağlayacaktır.

* PROJE TANITIM DOSYALARININ HAZIRLANMASI (PTD) HİZMETİ

ÇED Yönetmeliği EK-2 listesinde yer alan faaliyetler veya EK-1 listesinde yer alıp da kapasite artışı ya da proje değişikliği yapan faaliyetler için uygulanan ve ÇED raporu uygulamasına gerek olup olmadığını belirlemeye yarayan süreçtir.

Proje sahibi, projesi için Çevresel Etki Değerlendirmesi uygulamasının gerekli olup olmadığının araştırılması amacıyla bir dilekçe ekinde bu Yönetmeliğin Ek-IV'üne göre hazırlayacağı üç adet Proje tanıtım dosyası ile hazırladığı proje tanıtım dosyasında ve eklerinde yer alan bilgi belgelerin doğru olduğunu belirtir taahhüt yazısını ve imza sirkülerini Bakanlığa sunar.

Bakanlık, proje için hazırlanan proje tanıtım dosyasını bu Yönetmeliğin Ek-IV'ünde yer alan kriterler çerçevesinde beş işgünü içinde inceler. Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerde eksikliklerin bulunması halinde bunların tamamlanmasını proje sahibinden ister.
Eksiklikleri altı ay içerisinde Bakanlığa sunulmayan proje tanıtım dosyaları iade edilir başvuru geçersiz sayılır.

Bakanlık gerekli gördüğü hallerde proje alanını yerinde inceleyebilir veya inceletebilir.

Çevresel etki değerlendirmesi gereklidir veya çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir kararı; Bakanlık 15 inci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan projeleri, bu Yönetmeliğin EK-IV'ündeki kriterler çerçevesinde inceler ve değerlendirir. Bakanlık, bu aşamada gerekli görülmesi halinde proje sahibinden projesi ile ilgili geniş kapsamlı bilgi vermesini, araç gereç sağlamasını, yeterliği kabul edilebilir kuruluşlarca analiz, deney ve ölçümler yapmasını veya yaptırmasını isteyebilir.

Bakanlık on beş işgünü içinde inceleme ve değerlendirmelerini tamamlayarak proje hakkında "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararını beş işgünü içinde verir, kararı Valiliğe ve proje sahibine bildirir. Valilik bu kararı halka duyurur.

Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı verilen proje için beş yıl içinde yatırıma başlanmaması durumunda Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı geçersiz sayılır.

"Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projeler için gerekçeli karar Bakanlığa bildirilir. Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi uyarınca "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projeler, Çevresel Etki Değerlendirmesine tabidir. Bir yıl içinde bu Yönetmeliğin 8 inci maddesine göre Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinin başlatılmaması durumunda başvuru geçersiz sayılır.

* DOĞAYA YENİDEN KAZANDIRMA PLANININ HAZIRLANMASI

Çevre ve Şehircilik Bakanlığından 14 Aralık 2007 Cuma ve 26730 Sayılı Resmî Gazetede Yayınlanan Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği gereğince Doğaya Yeniden Kazandırma Planı hazırlanması zorunludur.

Bu Yönetmelik kapsamına giren faaliyetlerde, işletmeci tarafından çalışmalara başlanmadan önce, bozulan doğal yapının yeniden düzenlenmesi, doğal dengenin kurulması ve alanın yeniden insanların ya da diğer canlıların güvenle yararlanabileceği hale getirmesini sağlayacak biçimde Doğaya Yeniden Kazandırma Planı hazırlanır.

Doğaya Yeniden Kazandırma Planları 17 Temmuz 2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca rapor hazırlayacak kurum ve kuruluşlara yeterlik belgesi verilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen 8 Ağustos 2008 tarih ve 26961 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yeterlik Belgesi Tebliği gereğince, "ÇED YETERLİK BELGESİ"ne sahip kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanır.

* ÇEVRE YÖNETİM PLANININ HAZIRLANMASI

Denizlerden, akarsu ve kuru dere yataklarından, göl yataklarından ve tarım arazilerinden kum, çakıl ve benzeri maddelerin alınması işletilmesi ve kontrolü ile ilgili olarak, 8 Aralık 2007 Cumartesi ve 26724 Sayılı Resmî Gazetede Yayınlanan Kum Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği gereğince Çevre Yönetim Planı hazırlanması zorunludur.

Çevre Yönetim Planları 17 Temmuz 2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca rapor hazırlayacak kurum ve kuruluşlara yeterlik belgesi verilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen 8 Ağustos 2008 tarih ve 26961 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yeterlik Belgesi Tebliği gereğince, "ÇED YETERLİK BELGESİ"ne sahip kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanır.

* EK-VI ARAMA FAALİYETİ ELEME-KONTROL FORMLARININ HAZIRLANMASI

Arama faaliyetleri için ÇED Yönetmeliğinin Ek-VI'sında yer alan "Arama Faaliyeti Eleme Kontrol Formu" ile müracaatta bulunulur. Bu form Çevre Mühendisi ve Yerbilimci (Maden, Jeoloji, Jeofizik Mühendisi) tarafından hazırlanır.

DETAM Çevre Mühendisi ve yer bilimcilerinden oluşan uzman kadrosuyla Arama Faaliyeti Eleme-Kontrol Formlarının Hazırlanması konusunda sizlere güvenli ve kaliteli hizmet sunacaktır.

* ÇED MEVZUATI VE İLGİLİ YÖNETMELİKLER DANIŞMANLIĞI

Faaliyetlerinizin başlangıç, inşaat, işletme ve işletme sonrası süreçlerinde ÇED Mevzuatı ve ilgili yönetmelikler kapsamında yasal yükümlülükleriniz doğrultusunda danışmanlık hizmeti verilmektedir.

İş Planı ÇED Süreci

ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ UYGULANACAK PROJELER LİSTESİ

1- Rafineriler:
a) Ham petrol rafinerileri,
b) 500 ton/gün üzeri taşkömürü ve bitümlü maddelerin gazlaştırılması ve sıvılaştırılması projeleri,
c) Doğalgaz sıvılaştırma ve gazlaştırma tesisleri.

2- Termik güç santralleri:
a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri,
b) Nükleer güç santralleri veya diğer nükleer reaktörlerin kurulması veya sökümü (maksimum gücü sürekli termik yük bakımından 1 kilovatı aşmayan, atom çekirdeği parçalanabilen ve çoğalan maddelerin dönüşümü, üretimi amaçlı araştırma projeleri hariç)

3- Nükleer yakıt tesisleri:
a) Nükleer yakıtların yeniden işlenmesi,
b) Nükleer yakıtların üretimi veya zenginleştirilmesi,
c) Radyasyondan arınmış nükleer yakıtların veya sınır değerin üzerinde radyasyon içeren atıkların işlenmesi,
ç) Radyasyonlu nükleer yakıtların nihai bertarafı işlemi,
d) Yalnız radyoaktif atıkların nihai bertarafı işlemi,
e) Yalnızca radyasyonlu nükleer yakıtların (10 yıldan uzun süre için planlanmış) veya nükleer atıkların üretim alanından farklı bir alanda depolanması,
f) Radyasyondan arınmış nükleer yakıtların nihai bertarafı.

4- Metal endüstri tesisleri:
a) Cevherden demir ve çelik üreten tesisler (250.000 ton/yıl ve üzeri),
b) Demir çelikten çelik üreten tesisler (hurda dahil)(250.000 ton/yıl ve üzeri),
c) Demir çeliğin ergitildiği ve dökümünün yapıldığı tesisler (hurda dahil) (250.000 ton/yıl ve üzeri),
ç) Demir dışı metallerin ergitildiği ve dökümünün yapıldığı tesisler (250.000 ton/yıl ve üzeri),
d) Sıcak haddeleme tesisleri,
1)Demir veya çeliğin haddelendiği tesisler (250.000 ton/yıl ve üzeri),
2)Demir dışı metallerin haddelendiği tesisler (250.000 ton/yıl ve üzeri).

5- Tank hacminin 100 m³ ve üzeri olduğu, elektrolitik veya kimyasal bir proses kullanılarak metal veya plastik maddelerin yüzeylerinin metalle kaplandığı tesisler veya yüzey temizleme işleminin yapıldığı tesisler.

6- Asbest çıkartılması ve asbest içeren ürünleri işleme veya dönüştürme tesisleri:
a) Asbest madeni işletmeleri ve zenginleştirme tesisleri,
b) Son ürün olarak friksiyon (sürtünme) maddesi üreten 50 ton/yıl ve üzeri kapasiteli tesisler,
c) 200 ton/yıl ve üzeri asbest kullanan diğer tesisler,
ç) 10.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli, son ürünü asbestli beton olan tesisler.

7- Fonksiyonel olarak birbirine bağlı çeşitli birimleri kullanarak endüstriyel ölçekte üretim yapan kimya tesisleri:
a) Organik kimyasalların üretimi,
b) İnorganik kimyasalların üretimi,
c) Yıllık 20.000 ton ve üzeri fosfor, azot ve potasyum bazlı basit veya bileşik gübrelerin üretimi.

8- Patlayıcı ve parlayıcı maddelerin üretildiği tesisler.

9- Şehirlerarası yollar ve havaalanları:
a) Şehirlerarası demiryolu hatları,
b) Pist uzunluğu 2.100 m ve üzeri olan havaalanları,
c) Otoyollar ve devlet karayolları,
ç) Şehirlerarası dört ve üzeri şeritli karayollarının yapımı, iki ya da daha az trafik şeridi bulunan şehirlerarası mevcut karayollarının dört ya da daha fazla şeritli olacak şekilde yenilenmesi ya da genişletilmesi, yeniden yapılan ya da genişletilen bölümün sürekli uzunluğunun 10 km ya da daha uzun olacak şekilde uzatılması.

10- Su yolları, limanlar ve tersaneler:
a) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının geçişine izin veren kıta içi suyollarının yapımı ve kıta içi su trafiği için yapılacak olan limanlar,
b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar,
c) Yük ve yolcu gemilerinin yapım, bakım veya onarımı amaçlı tersaneler ile 24 m ve üzerinde yat imalatı yapan tesisler,
ç) Gemi söküm yerleri,
d) Yat limanları veya yat yanaşma yerleri.

11- 3.000.000 m3 ve üzeri malzeme çıkarılması planlanan dip taraması projeleri.

12- Tehlikeli ve özel işleme tabi atıklar:
a) Tehlikeli ve özel işleme tabi atıkların geri kazanılması yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma ve benzeri termal bertaraf işlemleri) ve/veya nihai bertarafını yapacak tesisler,
b) Yakma kapasitesi 1 ton/gün ve üzerinde olan tıbbi atıklar için projelendirilen yakma tesisleri,
c) Yıllık işleme kapasitesi 2000 ton ve üzeri olan atık yağ geri kazanımı için projelendirilen tesisler.

13- Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma ve benzeri termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve/veya düzenli depolanması için kurulacak tesisler.

14- 10 milyon m3/yıl ve üzeri yeraltı suyu çıkarma veya suyu yeraltında depolama projeleri.

15- Boru ile içme suyu taşımaları dışında kalan ve akarsu havzaları arasında, 10 milyon m3/yıl ve üzeri su aktarma projeleri.

16- Elektrik enerjisi üretimi amacıyla kurulan su depolama tesisleri (Göl hacmi 10 milyon m3 ve üzeri olan baraj veya göletler).

17- Kurulu gücü 25 MWm ve üzeri olan hidroelektrik santralleri.

18- Kapasitesi 150.000 eşdeğer kişi ve/veya 30.000 m3/gün üzeri kapasiteli atık su arıtma tesisleri.

19- Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri kümes ve ahır gübrelerinin geri kazanılmasına ve/veya bertaraf edilmesine yönelik tesisler.

20- Hayvan kesim tesisleri:
a) Büyükbaş ve/veya küçükbaş hayvan kesiminin yapıldığı tesisler [(100 kesim ünitesi/gün ve üzeri), (Her bir kesim ünitesi eşdeğerleri: 1 baş sığır, 2 baş deve kuşu, 4 baş domuz, 8 baş koyun, 10 baş keçi, 130 baş tavşan)],
b) Kanatlı hayvanların kesiminin yapıldığı tesisler [(60.000 adet/gün ve üzeri tavuk ve eşdeğeri diğer kanatlılar) (1 adet hindi = 7 adet tavuk esas alınmalıdır)].

21- Hayvan yetiştirme tesisleri:
a) 5.000 baş ve üzeri büyükbaş yetiştirme tesisleri,
b) 25.000 baş ve üzeri küçükbaş yetiştirme tesisleri,
c) Büyükbaş ve küçükbaş hayvanların birlikte yetiştirilmesi [(5.000 büyükbaş ve üzeri,1 büyükbaş=5 küçükbaş eşdeğeri esas alınmalıdır)],
ç) 900 baş ve üzeri domuz besi tesisleri,
d) Kanatlı yetiştirme tesisleri [(Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk(civciv, damızlık, piliç, vb.) veya eşdeğer diğer kanatlılar)(1 adet hindi = 7 adet tavuk esas alınmalıdır)].

22- Kültür balıkçılığı projeleri (1.000 ton/yıl ve üzeri üretim).

23- Bitkisel ürünlerden hamyağ üretimi veya rafinasyon işleminin yapıldığı tesisler [200 ton/gün yağ ve üzeri.(kekik, papatya ve benzeri esansiyel yağlar hariç)].

24- Süt işleme tesisleri (çiğ süt işleme kapasitesi 100.000 litre /gün ve üzeri).

25- Maya fabrikaları (25.000 ton/yıl ve üzeri).

26- Şeker fabrikaları.

27- Orman ürünleri ve selüloz tesisleri:
a) Selüloz üretim tesisleri,
b) Kereste veya benzeri lifli maddelerden kâğıt hamuru üretim tesisleri,
c) Her çeşit kâğıt üretim tesisleri (100.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli).

28- Yıllık kapasitesi 3.000 ton ve üzeri olan kasar (haşıl sökme, ağartma, merserizasyon, kostikleme ve benzeri.) veya yıllık kapasitesi 3.000 ton ve üzeri olan boyama birimlerini içeren iplik, kumaş veya halı fabrikaları.

29- Madencilik projeleri:
a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler,
b) 150 hektarı aşan (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) çalışma alanında açık işletme yöntemi ile kömür çıkarma,
c) Biyolojik, kimyasal, elektrolitik ya da ısıl işlem yöntemleri uygulanan cevher zenginleştirme tesisleri ve/veya bu zenginleştirme tesislerine ilişkin atık tesisleri.
ç) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (1a ve 2a grup madenler 400.000 ton/yıl ve üzeri)

30- 500 ton/gün ham petrol, 500.000 m3/gün doğal gaz veya kaya gazının çıkarılması.

31- Petrol, doğalgaz ve kimyasalların 40 km'den uzun 600 mm ve üzeri çaplı borularla taşınması.

32- Çimento fabrikaları.

33- 50.000 m3 ve üzeri kapasitede olan petrol, doğalgaz, petrokimya ve kimyasal madde dolum ve tahliye yapılan depolama tesisleri.

34- Ham deri işleme tesisleri (konfeksiyon ürünleri hariç) (2.000 ton/yıl ve üzeri).

35- İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri (EK-1 ve EK-2'de yer alan projeler).

36- Pil ve akü üretim tesisleri (montaj yapılan tesisler hariç).

37- Tarım ilaçları ve/veya farmasötik ürünlerin etken maddelerinin üretildiği tesisler.

38- Motorlu taşıtların üretimi [Kara taşıtları (otomobil, otobüs ve benzeri); tarım makinaları (traktör, biçerdöver ve benzeri); iş makinaları (dozer, ekskavatör ve benzeri); savunma sanayi taşıtları (tank, zırhlı araç ve benzeri)] (Çatı hazırlama ve boyahane bölümlerini içermeyen, tüm parçaların sadece montajının yapıldığı tesisler hariç) (10.000 adet/yıl ve üzeri)].

39- Demiryolu taşıtlarının üretiminin yapıldığı tesisler (Tüm parçaların sadece montajının yapıldığı tesisler hariç) (1.000 adet/yıl ve üzeri).

40- Motorlu hava taşıtlarının üretimi.

41- Cam, cam elyafı, taş yünü, ve benzeri üretim tesisleri (100.000 ton/yıl ve üzeri).

42- Lastik üretim tesisleri.

43- Seramik veya porselen üretimi yapan tesisler (hammadde kapasitesi 100.000 ton/yıl ve üzerinde olanlar).

44- Turizm konaklama tesisleri (500 oda ve üzeri oteller, tatil köyleri ve/veya turizm kompleksleri ve benzeri).

45- Toplu konut projeleri (2.000 konut ve üzeri).

46- 500 yatak ve üzeri kapasiteli hastaneler.

47- Golf tesisleri (50 hektar ve üzeri).

48- Alışveriş merkezleri (50.000 m2 ve üzeri kapalı inşaat alanı).

49- Türbin sayısı 20 ve üzeri olan rüzgar enerji santralleri.

50- Jeotermal enerji santralleri:
a) Elektrik enerjisi üretilmesi amacıyla jeotermal kaynağın çıkartılması (Isıl kapasitesi 25 MWe ve üzeri).
b) Elektrik enerjisi üretilmesi amacı dışında jeotermal kaynağın çıkartılması veya kullanılması (Isıl kapasitesi 25 MWt ve üzeri).

51- Güneş enerjisi santralleri (kapladığı alan 20 hektar ve üzeri).

52- 154 kV (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km'den uzun enerji iletim hatları.